ایران دریلینگ: با توجه به برداشته شدن تحریم‌ها، ارزیابی و تحلیل شما از شرایطی که برای صنعت نفت ایران حاصل خواهد شد چیست؟ آیا این شرایط رو به بهبود خواهد رفت یا با باز شدن دروازه‌های بین‌المللی به روی ایران، ممکن است شاهد اتفاق دیگری باشیم، چرا که در هر صورت طی سه دهه پیش شرکت‌های ایرانی توانسته‌اند دستاوردهای عظیمی در این حوزه به دست آورند. از چه دریچه‌ای باید به این شرایط نگریست؟
شکی نیست که ما در مسیر بهتری قرار خواهیم گرفت، چرا که بالاخره سال‌ها است در محاصره بودیم و دورمان دیوار کشیدند و ارتباطات‌مان را با تمام بانک‌های دنیا قطع کردند. ورود تکنولوژی‌های روز دنیا را روی ما بستند. حتی ورود آدم‌ها و متخصصان‌ را ممنوع کردند. الان که فضا باز شده قطع به یقین، روزنه امیدی برای رونق اقتصادی هست، اما مطلبی که وجود دارد این است که در این 30 سال دوران تحریم، دستاوردهای بسیار خوبی داشته‌ایم. به عنوان مثال پیش از انقلاب حتی امکان ساخت یک پیچ و مهره در بخش حفاری در ایران وجود نداشت. پساتحریم بحث پیچیده‌ای است که نیاز به انجام کار کارشناسی سیاسی و اقتصادی به هم آمیخته‌ای دارد و همدلی بسیار محکمی را در ارکان مختلف طلب می‌کند. در شرایط فعلی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، نبود وحدت نظر و همدلی و همراهی دوران جنگ تحمیلی است. صنعت حفاری ایران در دوران پیش از انقلاب در اختیار 46 شرکت آمریکایی و اروپایی بود. تا 22 بهمن 1357 تنها صنعتی که در دست آمریکایی‌ها باقی مانده بود حفاری بود چرا که پاشنه‌آشیل تولید نفت محسوب می‌شد. معدل سواد ما را هم نمی‌گذاشتند بیشتر از سیکل شود، به همین دلیل مهندسی حفاری را هیچ‌وقت به ایران نیاوردند. بنابراین ضریب اطمینان صد درصدی در درون خود و سازمان‌هایشان به وجود آمد که ما به سوی آنها برمی‌گردیم. یعنی اصلا پیشرفت ما را باور نمی‌کردند. حقیقت این است که خودمان هم باور نمی‌کردیم. ولی این انسجام، همدلی، همزبانی، وحدت و تبعیت از رهبری چنان ما را در مسیری انداخت که به‌رغم تحمیل هشت سال جنگ به دستاوردهای بزرگی رسیدیم. خود ما در صنعت حفاری ده‌ها شهید دادیم. هر چه امکانات داشتیم عراق برد و ما را سر نقطه صفر نشاند، ولی حتی یک روز هم دست از تلاش برنداشتیم. اتفاقات آن زمان ما را موفق کرد و صنعت حفاری را ساخت. امروز نزدیک به 70 درصد قطعات صنعت حفاری در ایران ساخته می‌شود. پیش از انقلاب 20 دستگاه حفاری داشتیم، در حالی‌که امروز نزدیک به 110 دستگاه حفاری داریم. آن زمان هزار و 100 حلقه چاه را در طول 50 سال حفاری کردند، در حالی‌که طی 30 سال گذشته، نزدیک به چهار هزار حلقه چاه حفاری کرده‌ایم. عمق چاه آن موقع حداکثر چهار هزار متر بود، اما امروز حتی تا عمق 6 هزار متری حفاری کرده‌ایم. سختی کشیدیم، اذیت شدیم، با تکنولوژی دنیا فاصله داشتیم، کندتر کار می‌کردیم اما کارمان را انجام می‌دادیم. امروز نزدیک به 6 هزار نفر تحصیل‌کرده در صنعت حفاری مشغول به کارند. قوی‌ترین مهندسی حفاری را در خاورمیانه داریم و کارمان را پیش بردیم. ولی امروز در شرایط پساتحریم من نگران یک موضوع هستم و آن همدلی، همزبانی و همراهی است؛ خصوصیاتی که مثل گذشته همراه‌مان نیست. اگر بتوانیم این داستان را جمع کنیم و همه در مسیر تصمیمات ارشدترین مسئولان نظام قرار بگیریم قطعا در پساتحریم مشکلی نخواهیم داشت؛ اما اگر همین روند فعلی ادامه پیدا کند، این اختلاف‌نظرها و اختلاف سلیقه‌ها مانعی برای ما خواهد بود. شرکت‌های خارجی در شرایط پساتحریم به ایران می‌آیند، اما ما الان از پشتیبانی مالی آن‌چنانی برخوردار نیستیم. دانش فنی و افرادی قدرتمند داریم اما نیاز به تکنولوژی روز دنیا داریم؛ تکنولوژی‌ای که بهره‌مندی از آن امکانات مالی خوبی می‌خواهد.


نفت که صنعت ثروتمندی است!
بله! اما زمانی قیمت هر بشکه نفت 120 دلار بود، الان به 25 دلار رسیده است. 14 و نیم درصد از پول نفت، آن زمان صرف هزینه‌ها می‌شد، حالا هم که قیمت نفت به بشکه‌ای 25 دلار رسیده می‌گویند 14 و نیم درصد صرف هزینه‌ها می‌شود، در حالی‌که صنعت نفت امروز به سختی حتی حقوق کارکنانش را می‌دهد. تصویری غیر واقعی از این صنعت در ارگان‌ها و سازمان‌ها وجود دارد که با واقعیت فاصله دارد. درست است که فضا باز و مسیر رونق اقتصادی برای ما مهیاتر شده است، اما شرکت‌ها به رایگان وارد نمی‌شوند. تنها راه نجات ما در این کشور برای رهایی جوانان از بیکاری و ارتقای سطح زندگی مردم، رونق اقتصادی است. شرکت‌های خارجی با دید کسب سود بیشتر به ایران می‌آیند. بنابراین در این کشور، مسئولان تمامی ارگان‌ها باید پشت سر صنعت نفت بایستند. یعنی یک نفر در حوزه نفت تصمیم بگیرد و او هم وزیر نفت باشد و بقیه زیر نظر او فعالیت کنند. وزیر نفت باید از اختیارات تام برخوردار باشد، چون اگر بخواهیم تکنولوژی را از خارجی‌ها بگیریم به این راحتی‌ها نمی‌دهند. اگر وزیر مورد حمایت باشد و بتواند تصمیمات قاطعانه بگیرد و همه مسایل را هم در نفت حل کند با اختیارات تام به شرکت‌های خارجی می‌گوید مجبورید به شرکت ملی حفاری و شرکت‌های ما بپیوندید یا شما باید این مدلی کار کنید. این مسایلی است که در پساتحریم اگر به آن فکر نکنیم، برنامه‌ریزی نکنیم و حواس‌مان را جمع نکنیم ممکن است به ضررمان تمام شود.

بنابراین یکی از نقاط همکاری ما با شرکت‌های خارجی ورود تکنولوژی است. یعنی عمده نیاز امروز ما می‌تواند این باشد.
بله؛ چه بخواهیم چه نخواهیم، متولی اقتصاد این کشور فعلا نفت است. هر سازمانی هم که بخواهد در این مملکت کار کند به نوعی به نفت وصل است. تمام نیروگاه‌ها با گاز و نفت کار می‌کنند.

بودجه با پول نفت بسته می‌شود.
بله. پس وقتی محور اقتصاد، نفت است محور تصمیم‌گیری هم باید وزارت نفت باشد. یعنی وزارت نفت باید اختیارات داشته باشد بنده را پشتیبانی کند که برای ورود شرکت‌های خارجی خودم را تجهیز کنم. دنیا دیگر شده است یک دهکده. نمی‌توانیم با زور بگوییم شما نیایید. باید با دانش و فناوری‌مان تعامل کنیم. باید تجهیزات برای ما مهیا شود. آزادی عملی که خارجی دارد برای ما مهیا شود. همان‌طور که شرکت‌های چینی مورد حمایت دولت‌شان بودند، اصلا دانشی در خصوص حفاری نداشتند و همه چیز را در ایران یاد گرفتند، دولت، مسئولان و سازمان‌های نظارتی ما باید ما را تجهیز و حمایت کنند که بتوانیم در مقابل خارجی‌ها قد علم کنیم.


به نظر شما چقدر این آمادگی وجود دارد؟
من در صنایع پایین‌دستی، این آمادگی را در پرسنل 35 سال گذشته دیده‌ام. از هیچ، برای ما حفاری ساخته‌اند. این افراد اگر مورد حمایت قرار بگیرند می‌توانند بخش عظیمی از خاورمیانه را هم در دست خود بگیرند به شرطی که سازمان‌ها و ارگان‌ها از قوه مقننه، قوه مجریه، قوه قضائیه این موضوع را هماهنگ و همراه و همدل حمایت کنند.


فکر می‌کنم لازم است یک سری سناریوی آماده و برنامه‌های از پیش تنظیم‌شده‌ برای همکاری با شرکت‌های خارجی وجود داشته باشد!
در صنعت حفاری از روزی که بحث رفع تحریم‌ها پیش آمد، کمیته‌های پساتحریم را تشکیل دادیم. در این کمیته‌ها مباحث مربوط به ابعاد اقتصادی، فنی، برنامه‌ریزی، مذاکره با شرکت‌های خارجی و بررسی قراردادها دنبال می‌شود. با وجود این، ما نیاز به آزادی عمل داریم. باید ما را رها کنند و از ما حفاری چاه بخواهند. بگویند شما ماموریت دارید 200 حلقه چاه حفاری کنید ولی برای حفاری هر مترش مدام نخواهیم از سازمان‌ها و ارگان‌های غیر از نفت اجازه بگیریم.


اختیارات بدهند.
بله اختیارات داشته باشیم. معضل و مشکل ما در مقطع امروزی، یکی عدم همراهی و همزبانی با همه ارگان‌ها است و دیگری نبود اختیارات کافی و عدم اعتماد است. اگر مدیری را منصوب می‌کنند از همه جوانب ارزیابی‌اش کنند و او را بشناسند. اگر مورد اعتماد بود انتصابش کنند و به او اعتماد کنند و به خروجی عملکرد وی بنگرند. چنانچه خروجی وی در مسیر منافع کشور بوده او را حمایت کنند. معتقدم سازمان‌ها و ارگان‌های ما باید دنبال کارهای نشده بروند. کارهای نشده و ناتمام، تولید ایجاد ‌کنند، شغل به وجود می‌آید و اقتصاد را رونق می‌دهد، اما از کارهای شده می‌توان به راحتی ایراد گرفت.


در حال حاضر مهمترین استراتژی‌‌ها و اولویت‌های شرکت ملی حفاری ایران چیست؟
اولویت‌های فعلی ما آشنایی همکاران، دوستان و بخش مهندسی به تکنولوژی‌های روز دنیا است، همچنین آموزش کارکنان خودمان. تجهیز کردن خودمان برای مقابله با شرکت‌های قدر اروپایی که از یک پشتیبانی مالی قوی و تکنولوژی قوی برخوردارند. برنامه‌ریزی برای ارتباط با شرکت‌های خارجی، به‌صورت مشارکتی کار کردن با آنها، برنامه‌ریزی برای امکانات مالی خارجی و احیانا داخلی جزو اولویت‌های ما است.


منظورتان جذب سرمایه‌گذاری خارجی است؟
جذب سرمایه‌گذاری با اولویت داخلی و بعد خارجی. ولی برای گرفتن این تسهیلات، متاسفانه موانع و قوانین بسیار سخت و پیچیده‌ای سر راه ما هست که تصمیم‌گیری در موردش کار زیاد ساده‌ای نیست. اگر بخواهید از بانک‌ها تسهیلاتی بگیرید باید مجوز ده‌ها ارگان را دریافت کنید در صورتی‌که اعتقاد دارم باید این اختیارات در سیستم ما، با مصوبه هیات مدیره ما و ارتباط ما با بانک‌ها به شکل یک قرارداد طی شود؛ در صورتی‌که وضعیت این‌طور نیست. ما در این رابطه آزاد نیستیم. به شدت تحت کنترلیم و این کنترل‌ها 80 درصدش جزو کنترل‌های مضاعفی هستند که اساسا نیازی به آنها نیست.


تا به حال بیشترین مراوده تکنولوژیک را با کدام کشورها داشته‌ایم؟
بیشتر با شرکت‌های چینی همکاری می‌کردیم.


بهترین‌های دنیا کدام‌اند که بخواهید مذاکره‌تان را با آنها شروع کنید؟
واقعیت این است که مادر صنعت حفاری، غرب بوده و بنیان حفاری از غرب آغاز شده است. در هر صورت، تکنولوژی غربی برتری دارد و این یک واقعیت است، اما ما باید این فناوری را در ایران بومی کنیم. یعنی برای وارد کردن دانش فنی اختیارات داشته باشیم.


نوع قراردادی که با این شرکت‌ها نوشته می‌شود خیلی مهم است.
بله، اما بیشتر احتیاج به اعتماد و آزادی عمل داریم. مثلاً مدیرعامل یک شرکت باید بتواند برای آن شرکت تصمیم‌ بگیرد. سازمان‌ها باید نظارت کنند که این فرد، در جهت منافع شخصی خودش سوءاستفاده نکند ولی در کاری که انجام می‌دهد ممکن است چند اشتباه هم داشته باشد. اما اگر 90 درصد کارش درست بود و 10 درصد کارش ایراد داشت همه به همان 10 درصد می‌چسبند. یک دستگاه حفاری در دریا، روزانه یک میلیارد و 200 میلیون تومان هزینه‌ در بر دارد. اتفاق می‌افتد که این دستگاه یک ماه می‌خوابد و به معنای دیگر نزدیک به 40 میلیارد تومان خسارت و هزینه به بار می‌آورد. اما کسی نمی‌پرسد چرا این دستگاه بیکار است، ولی اگر هزار دلار برای یک قطعه ترک تشریفات بپردازید، همه بازخواست‌تان می‌کنند.


آیا در شرایط فعلی وزیر نفت شما را حمایت نمی‌کند؟
وزیر واقعا حمایت می‌کند. اولاً من که از زمان جهاد در خدمت آقای زنگنه بودم. ایشان واقعاً با یک بینش و نگرش جهادی کار می‌کند. تمام دغدغه‌اش این است که صنعت نفت را ارتقا بدهد و حمایت کند. ولی همه چیز دست وزیر نیست. نفت، صنعتی است که باید برایش هزینه کنید تا تولید داشته باشید. الان در شرکت ملی حفاری ایران، 75 دستگاه حفاری مدیریت و راهبری میشود. در ماه باید ماهانه 200 میلیارد تومان هزینه بپردازیم.  بنابراین باید طوری این 200 میلیارد تومان مدیریت شود که حداقل 500 میلیارد تومان درآمدزایی داشته باشد. این کار آزادی عمل می‌خواهد. اختیار تصمیم‌گیری می‌خواهد. در زمان جنگ تحمیلی معمولا اختیارات دست صف بود. امروز اختیارات از صف گرفته شده یعنی از چاه و کارخانه گرفته شده وآمده توی سازمان‌هایی که اصلا به نفت ارتباطی ندارند.

برای توسعه زیرساخت‌ها و اکتشاف میدان‌های نفتی و گازی جدید در شرایط فعلی چه برنامه‌ریزی‌ای باید انجام داد؟
ما باید تمام انرژی‌مان را روی مخازن مشترک بگذاریم. مخازن مشترک، مخازنی است که کشورهای همسایه در حال برداشت هستند. مثلا در قطر روزانه 200 تا 300 هزار بشکه نفت تولید می‌کنند، در حالی‌که ما هنوز نتوانسته‌ایم . دلیل آن هم اصلا به نفت مربوط نمی شود. یعنی قدرت و توان تصمیم‌گیری را از نفت گرفته‌اند. حالا شما ضرر و زیان روزی 300 هزار بشکه را محاسبه کنید یا مثلا مخازن مشترک‌مان. عراق هنوز کشوری است که به ثبات نرسیده. درگیر جنگ و اغتشاش است. امن‌ترین کشور هم در دنیا کشور ما است. طرف سر مرز ما دارد روزی 50 هزار بشکه نفت تولید می‌کند در حالی که ما می بایست یک تصمیم گیری قاطع داشته باشیم. اختیارات در وزارت نفت نیست. تا زمانی‌که این اختیارات به وزارت نفت برنگردد و همه کارهای تصمیم‌گیری اقتصادی به وزیر نفت محول نشود نمی‌توان چندان به پیشبرد این امور امیدوار بود.


برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی چه راهبردی را باید در پیش گرفت؟
از روز توافق نزدیک به 30 شرکت به ایران آمدند که عمده آنها در بخش حفاری با ما مذاکره داشتند. شرکت‌های ایتالیایی، سنگاپوری و اروپایی عمده مذاکرات‌شان با شرکت ملی حفاری ایران بود و درخواست همکاری داشتند.


پس کارهای جدی در این زمینه دارید انجام می‌دهید.
بله، مجدانه مشغول پیگیری هستیم. تفاهم‌نامه‌هایی را منعقد می‌کنیم. در حال قوی‌تر کردن ارتباطات‌مان هستیم. اگر اختیارات و تصمیم‌گیری‌ها تفویض شود اتفاقات مهمی خواهد افتاد. علاوه بر اینکه می‌توانیم از این شرایط پساتحریم استفاده کنیم و بخش عظیمی از مشکلات خودمان را حل کنیم، می‌توانیم بخش عظیمی از خاورمیانه را هم در بحث حفاری وارد کنیم.


با احتساب اینکه این اختیار عمل به شرکت شما و صنعت نفت داده شود، تاثیر رفع تحریم‌ها را بر عملکرد شرکت چگونه می‌بینید؟
می‌گویم اعتماد شود. اعتماد خیلی مهم است. اگر به همدیگر اعتماد داشته باشیم این مسایل خیلی کارساز خواهد بود. اگر مدیری در جایی انتصاب می‌شود این مدیر باید خوب ارزیابی شود تا پس از انتصاب به عنوان محرم نظام مورد حمایت همه باشد. باید از وی خروجی بخواهند و هیچ محدودیت اختیاراتی برایش قائل نشوند.