ایران دریلینگ‌‌: سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام‌شده در بخش حفاری پروژه‌های توسعه میادین تحت راهبری شرکت نفت و گاز پارس به ویژه میدان مشترک پارس‌جنوبی که بیش از 70 درصد گاز مورد نیاز کشور را تأمین می‌کند، ضرورت ایجاد بستری مناسب جهت دست‌یابی ایمن و پایدار به بالاترین بهره‌وری ممکن، را بیش از پیش نمایان می‌کند. به گزارش ایران دریلینگ‌‌ و به نقل از شرکت نفت و گاز پارس، حفاری یا برنامه‌ریزی جهت حفاری بیش از 600حلقه چاه دریایی در میادین تحت اختیار شرکت نفت و گاز پارس که بخش قابل توجهی از آنها حفاری شده و هم‌اکنون در حال تولید هستند، فشار بالای گاز، وجود گاز سولفید هیدروژن، استفاده از تجهیزات و کالاهای مختلف با سطوح مرغوبیت متفاوت بواسطه وجود تامین‌کنندگان متعدد از سراسر جهان، مواجهه با پدیده‌های ناشناخته زیر سطحی و مشکلات مربوط به لایه‌های پرفشار زمین و زمان‌بر و پرهزینه بودن انجام هر گونه عملیات فراساحلی، لزوم ارزیابی یکپارچه و مستمر چاه‌ها را دوچندان کرده است.

به این منظور «استقرار سامانه جامع مدیریت چاه‌ها» با هدف نگهداشت تولید صیانتی، ایمن و پایدار و همچنین ارتقای سطح ایمنی چاه‌های تولیدی، تعلیق‌شده و رهاسازی‌شده یکی از پروژه‌های نقشه سرآمدی شرکت نفت و گاز پارس است که در راستای جلوگیری از بروز شرایط ناایمن در دستور کار این شرکت قرار گرفته است. به گفته مدیر مهندسی نفت و گاز شرکت نفت و گاز پارس، با پیاده‌سازی سامانه جامع مدیریت چاه‌ها، تخصیص منابع به پروژه‌های اصلاحی و تعمیراتی چاه‌های میادین تحت اختیار این شرکت هدفمند شده است. متن گفتگو با «علی‌اکبر ماجد» در ادامه می‌آید.

علت پیاده‌سازی سامانه جامع مدیریت چاه‌ها چه بوده است؟
تنوع پیمانکاران و سازندگان تجهیزات در طرح‌های توسعه‌ای میدان پارس جنوبی و نگاه پروژه‌محور به وضعیت یکپارچگی و ظرفیت تولیدی چاه‌ها، موجب بروز اختلاف‌نظر در مورد معیارهای پذیرش سطح ایمنی و پتانسیل تولیدی چاه‌ها می‌شود‌. همچنین صرف هزینه‌های اقدامات اصلاحی و تعمیری به صورت سکومحور و پروژه‌محور و تأثیر نوع قراردادها یا میزان همکاری پیمانکاران حفاری طرح‌های توسعه در نحوه حفاری و تکمیل چاه‌های مشکل‌دار یا پذیرش تعمیر چاه‌های ناایمن، همواره سبب تنوع چاه‌های تولیدی یا در حال تکمیل به لحاظ پتانسیل تولید یا ایمنی می‌شود. از این رو سامانه یکپارچگی چاه‌ها با محوریت مدیریت مهندسی نفت و گاز و همکاری مدیریت‌های تولید و عملیات، بهداشت، ایمنی و محیط زیست و همچنین بازرسی فنی، استقرار یافته و نسبت به تعیین معیارهای پذیرش شرایط یکپارچگی و توان تولیدی چاه‌ها و هدفمند کردن هزینه‌های اقدامات اصلاحی/تعمیری و پیشگیرانه اقدام شده است.

سامانه جامع مدیریت چاه‌ها شامل چه مؤلفه‌هایی است؟
دو بخش اصلی مدیریت یکپارچگی و ایمنی چاه‌ها و مدیریت ظرفیت و توان تولیدی چاه‌ها، مؤلفه‌های اصلی سامانه مذکور هستند.

در مورد بخش اول سامانه یعنی مدیریت یکپارچگی و ایمنی چاه‌ها توضیحاتی ارائه بفرمایید؟
یکپارچگی چاه‌ها به این معنی است که هیچ‌گونه سیال ناخواسته‌ای در هیچ یک از بخش‌های ساختمان چاه از قبیل مسیر تولیدی و یا فضاهای حلقوی وارد نشود. به عبارت دیگر موانع درون‌چاهی و سرچاهی از قبیل سیمان پشت لوله‌های آستری و جداری، تجهیزات تکمیلی چاه از قبیل مجرابند دائمی، شیر ایمنی درون‌چاهی و رشته تکمیلی، تجهیزات سرچاهی و تاج چاه در شرایط مناسب و منطبق بر استانداردهای مورد استفاده باشند. ایجاد اختلال در عملکرد هر یک از موانع مذکور، باعث کاهش سطح ایمنی چاه‌ها می‌شود. مجموعه اقداماتی که در راستای ارزیابی ایمنی و یکپارچگی کلیه چاه‌های تحت اختیار انجام می‌پذیرد، منجر به استقرار سامانه مدیریت یکپارچگی چاه‌ها (Wells Integrity Management System) می‌شود. در این سامانه، تعداد چاه‌های ایمن و سالم، چاه‌های نیازمند پایش مستمر و چاه‌های نیازمند انجام تعمیرات با تعیین اولویت‌های تعمیراتی به صورت مستمر قابل دسترسی خواهند بود و برنامه‌ریزی لازم جهت انجام عملیات تعمیری چاه‌ها سامان‌دهی می‌شود.

از چه منابع و استانداردهایی در ارزیابی سطح ایمنی و یکپارچگی چاه‌ها استفاده شده است؟
برای ارزیابی شیر ایمنی درون‌چاهی از استانداردهای API Recommended Practice 14Bو ISO 1041 استفاده شده است. ارزیابی شیرهای سرچاهی براساس استانداردهایAPI 6Aو API 14Hانجام گرفته و ارزیابی فشار غیرطبیعی دالیز چاه‌ها بر اساس استاندارد API RP-90 انجام می‌شود. در نهایت با استفاده از راهنمای ارزیابی یکپارچگی چاه (Norwegian Oil and Gas Recommended Guidelines for Well Integrity) و همچنین استاندارد ISO 16530-2با در نظر گرفتن اصل وجود دو مانع در مسیر سیال پرفشار و سطح زمین و اعمال تغییراتی محدود، طبقه‌بندی چاه‌ها بر اساس سطح ایمنی و یکپارچگی در چهار گروه سبز (چاه‌های سالم)، زرد (چاه‌های نیازمند پایش)، نارنجی (چاه‌های نیازمند تعمیر) و قرمز (چاه‌های نیازمند تعمیر فوری) طبقه‌بندی شده و در خصوص چاه‌های دو دسته آخر پس از انجام مطالعات تکمیلی شامل نمودارگیری و ... اقدام جهت انجام تعمیرات صورت می‌پذیرد.

در مورد بخش دوم سامانه یعنی مدیریت ظرفیت و توان تولیدی چاه‌ها توضیحات بیشتری ارائه بفرمایید.
ارزیابی پتانسیل تولیدی چاه‌ها و ارائه اولویت‌های اقدامات اصلاحی جهت حفظ و نگهداشت تولید ایمن و پایدار، از اهم فعالیت‌ها در مدیریت ظرفیت و توان تولیدی چاه‌ها است. تعیین توان مورد انتظار از چاه‌ها بر اساس اطلاعات مدلی و همچنین اطلاعات مخزنی موجود (توان ایده‌آل) و مقایسه آن با میزان پتانسیل واقعی چاه‌ها بر مبنای نتایج تست و اطلاعات تولیدی چاه‌ها، منجر به دسته‌بندی چاه‌ها براساس میزان درصد اختلاف توان واقعی به توان ایده‌آل چاه‌ها شده و پس از انجام مطالعات تکمیلی، اولویت انجام اقدامات اصلاحی نظیر مشبک‌کاری و اسیدکاری مجدد با در نظر گرفتن کلیه جوانب تعیین شده و بر اساس آن برنامه‌ریزی می‌شود.

آیا تاکنون اقدامات اصلاحی و تعمیری بر اساس نتایج سامانه فوق انجام شده است؟
در سال گذشته ضمن ارزیابی آخرین وضعیت چاه‌های تولیدی میدان پارس جنوبی، پنج حلقه از این چاه‌ها به منظور ایمن‌سازی و همچنین افزایش پتانسیل تولید انتخاب شدند که با هماهنگی‌های صورت‌گرفته و اخذ تأییدیه از مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی و هیأت‌مدیره شرکت ملی نفت ایران، بودجه موردنیاز تصویب و مناقصه‌های اجاره یک دستگاه دکل حفاری و خدمات پشتیبانی، تأمین خدمات جانبی حفاری و تأمین خدمات مشبک‌کاری و اسیدکاری جهت انجام اقدامات تعمیری/اصلاحی برگزار شد و در حال حاضر تعمیرات مذکور در دستور کار شرکت نفت و گاز پارس قرار گرفته است. همچنین طی سال گذشته، برنامه‌ریزی لازم جهت ارزیابی، ایمن‌سازی، جمع‌آوری و آواربرداری چاه‌ها و سکوهای فرسوده میدان پارس شمالی انجام شده و مرحله اول این عملیات با موفقیت اجرا شده است.