ایران دریلینگ: میدان آزادگان جنوبی در آینده‎ای نزدیک به مناقصه خواهد رفت و انتظار می‎رود این میدان به نقطه عطفی برای انتقال فناوری‎های ازدیاد برداشت به داخل کشور بدل شود.  پس از بهره‎برداری رسمی از سه طرح توسعه‎ای یادآوران، یاران شمالی و آزادگان شمالی در آبان‎ماه امسال، حالا همه نگاه‎ها به آزادگان جنوبی معطوف شده است؛ یکی از بزرگترین میدان‎های نفتیی کشور که قرار است توسعه آن، موضوع برگزاری نخستین مناقصه در قالب قراردادهای جدید نفتی باشد. تورج دهقانی، معاون مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت در امور توسعه و سرپرست طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی درباره زمان برگزاری مناقصه این میدان می‎گوید: «سعی بر این است این مناقصه تا پایان سال برگزار شود. این میدان مشترک است و نباید زمان را برای توسعه از دست داد».مدیران ارشد شرکت ملی نفت ایران بارها عنوان کرده‎اند که نخستین مناقصه نفتی مربوط به توسعه میدان آزادگان جنوبی خواهد بود. مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز در تازه‎ترین اظهار نظر خود، از تلاش برای برگزاری این مناقصه تا پایان سال ٩٥ خبر داده است.

افزایش ٣٠ هزار بشکه‎ای تولید نفت در آزادگان جنوبی تا پایان سال
سرپرست طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی این نوید را می‎دهد که تا پایان امسال، برداشت روزانه نفت از این میدان به حدود ٨٠ هزار بشکه در روز برسد؛ آن هم به پشتوانه همت و توان شرکت‌های داخلی. دهقانی می‎گوید: «تولید زودهنگام نفت میدان آزادگان جنوبی به میزان ١١٠ هزار بشکه در روز هدفگذاری شده بود که با مرور امکانات و نیازمندی‌هایمان برای تحقق این هدف، دریافتیم امکان افزایش تولید این میدان به ٨٠ هزار بشکه در روز تا پایان سال وجود دارد و امیدواریم اوایل سال آینده این رقم را به ١١٠ هزار بشکه در روز برسانیم».

مهرماه سال ١٣٨٨، قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی در قالب بیع متقابل بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت چین امضا شد و با توجه به تغییرهای اعمال شده در طرح جامع توسعه (MDP)، عملیات اجرایی این طرح از شهریورماه سال ١٣٩١ کلید خورد. اما این قرارداد به نتیجه نرسید و وقت کشی چینی‎ها کار را به جایی رساند که ٩ اردیبهشت ماه سال ٩٣ حکم خلع ید CNPCI از طرح توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی به‎طور رسمی به این شرکت ابلاغ و تصمیم گرفته شد پیمانکاران ایرانی فعالیت‎های توسعه‎ای این میدان در دست گیرند. اکنون در حالی که کمتر از سه سال از حضور پررنگ شرکت‎های داخلی در این طرح توسعه‎ای عظیم می‎گذرد، آزادگان جنوبی در آستانه افزایش ظرفیت تولید ٣٠ هزار بشکه ای نفت قرار گرفته است.

در طرح جامع توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی ٢ فاز تعریف شده است که برمبنای آن، تولید در فاز نخست توسعه به ٣٢٠ هزار بشکه در روز و در فاز دوم توسعه به ٦٠٠ هزار بشکه در روز افزایش می‎یابد.دهقانی، احتمال تغییر هدفگذاری‎های تولید در آزادگان جنوبی را با توجه به طرح‌های پیشنهادی شرکت‌های مطالعه‎کننده رد نمی‎کند و معتقد است: «هنر اصلی شرکت‌هایی که با شرکت ملی نفت ایران برای مطالعه آزادگان تفاهمنامه امضا کرده اند، این است که به طور مستند در طرح‌های پیشنهادی خود برآورد کنند با پیاده سازی روش‌های ازدیاد برداشت، چه میزان برداشت ثانویه از این میدان ممکن می‌شود».

انتظار تحقق ضریب بازیافت ١٥ درصدی در آزادگان جنوبی

میدان نفتی آزادگان جنوبی با چهار لایه سروک، فهلیان، کژدمی و گدوان، یکی از بزرگترین میدان‌های نفتی ایران است که بخش عمده نفت آن از لایه سروک استخراج می‎شود و از نوع سنگین است. درجه API نفت از جمله عوامل تاثیرگذار در تعیین ضریب بازیافت تولید اولیه مخزن است بطوریکه ضریب بازیافت نفت در میادینی که نفت سبک دارند، معمولا بالاتر است. سرپرست طرح توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی در پاسخ به سئوالی درباره میزان افزایش ضریب بازیافت نفت با اجرای طرح توسعه این میدان در قالب قراردادهای جدید نفتی می‎گوید: «انتظار ما این است که ضریب بازیافت این میدان به بیش از ١٥ درصد برسد».

دهقانی ضریب بازیافت نفت میدان آزادگان جنوبی را بر اساس مطالعات قبلی صورت گرفته، حدود ٥ تا ٦ درصد عنوان می‎کند و یادآور می‎شود: »چنین ضریب بازیافتی در میدانی که میلیاردها بشکه ذخیره نفت درجا دارد، قابل قبول نیست». شرکت ملی نفت ایران تاکنون مطالعه میدان آزادگان جنوبی را در چارچوب امضای تفاهمنامه‌های همکاری (MOU) به پنج شرکت خارجی و داخلی سپرده است. اینپکس ژاپن، توتال فرانسه، شرکت انگلیسی-هلندی شل و پتروناس مالزی در حال مطالعه بر روی آزادگان جنوبی هستند و اخیرا مطالعه این میدان به یک شرکت داخلی (تنکو) نیز سپرده شده است. سرپرست طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی در این زمینه با بیان این که نتایج مطالعات اولیه از سوی برخی شرکت‌ها ارائه و جلسات کارشناسی مشترک با نمایندگان آنان برگزار شده است، تاکید می‎کند: «هدف اصلی ما در آزادگان جنوبی، ازدیاد برداشت است».توسعه آزادگان جنوبی؛ شرکت‎های داخلی یا خارجی؟

دهقانی در این گفت‎وگو به حضور موثر شرکت‌های داخلی در طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی اشاره می‎کند: «حدود ٣٠ شرکت ایرانی در این طرح توسعه‎ای فعالیت دارند». وی در حوزه حفاری، از شرکت‌های ملی حفاری ایران، پدکس، حفاری شمال و حفاری تدبیر نام می‎برد و ادامه می‎دهد: «شرکت‌های متعدد دیگری نیز در حال ارائه خدمات جانبی حفاری هستند». به گفته او، بیش از یک سوم تعداد حلقه چاه‌های هدفگذاری شده در فاز اول توسعه میدان آزادگان جنوبی (حدود ٧٠ حلقه چاه از ١٨٠ حلقه چاه) تکمیل شده اند و هم اکنون ١٩ دکل در این میدان مستقر است.

وی برای این سئوال که «به عنوان سرپرست طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی و با در نظر گرفتن همه جوانب، فکر می‎کنید بهتر است راهبری توسعه این میدان با شرکت‌های داخلی باشد یا شرکت‌های بین المللی؟» پاسخ مبسوطی دارد: «صنعت نفت ایران بیش از ١٠٠ سال قدمت دارد و از نظر حجم ذخایر هیدروکربوری در دنیا حرف اول را می‎زند. اگر در هر نقطه‎ای از جهان سخنی از نفت گفته شود، ناخودآگاه نام ایران تداعی می‎شود و الحق‎و‎الانصاف هم صنعت نفت کشورمان امروز از تجارب و نیروی متخصص و ارزشمندی برخوردار است. بدیهی است هرچه بیشتر بتوانیم پروژه‌های خود را با توان شرکت‎ها و پیمانکاران داخلی پیش ببریم، منافع بیشتری نصیب کشور خواهد شد؛ اما تصمیم‎گیری درست منوط به این است که درک درستی از نقاط ضعف و قوت خود داشته باشیم و یکی از راه‎های رسیدن به این درک، بررسی تجارب سال‎های گذشته است».

وی در توضیح بیشتر می‎گوید: «ما در سال‎های گذشته، برخی پروژه‎ها را به شرکت‎های درجه دوم خارجی سپردیم و بعضا شرکت خارجی با استفاده از فرصتی که برای یکه‎تازی داشت، شرایط سختی را به ما تحمیل کرد. از سوی دیگر شرکت‎های داخلی توانمندی داریم که به طور مثال در همین آزادگان جنوبی طی سه سال اخیر عملکرد خوبی به نمایش گذاشتند. اما باید بپذیریم پیمانکاران ایرانی همیشه هم خوب عمل نکرده‎اند و ما انتظار داریم شرکت‎های داخلی از تجهیزات کیفی‎تری استفاده کرده و در زمانبندی‌های خود برای اجرای پروژه‎ها بازنگری کنند. بنابراین اصل بر این است که در درجه اول نباید تنها به یک شرکت تکیه شود و ترکیبی از شرکت‎های توانمند ایرانی و خارجی، بهترین گزینه برای توسعه آزادگان جنوبی خواهد بود».

خارجی‎ها تصور نکنند دستمان بسته است

دهقانی به امضای تفاهمنامه شرکت ملی نفت ایران و شرکت تنکو اشاره می‎کند و می‎گوید: «در آزادگان جنوبی به شرکت‎های خارجی بسنده نشد و از شرکت‎های داخلی هم دعوت به‎عمل آمد تا در صورتی که توان تامین سرمایه و فناوری‎های مورد نیاز را با همکاری شرکت‌های معتبر بین‎المللی در خود می‎بینند، به میدان بیایند».

وی با بیان این‎که نکته دوم و بسیار مهمی که نباید فراموش شود، آثار و تبعات اقتصادی فراوان حاصل از ازدیاد برداشت نفت و بالتبع آن ریسک‎های همراه با این پروسه است، این‎گونه ادامه می‎دهد: «در فعالیت‌های سطح الارضی، صحبت از یک، دو یا سه میلیارد دلار هزینه است اما در ازدیاد برداشت، هزینه‎ها و ریسک کار به شدت افزایش پیدا می‎کند و متقابلا یک درصد افزایش ضریب بازیافت می‎تواند صدها میلیارد دلار درآمدزایی به همراه داشته باشد. این موضوع، نشان دهنده حساسیت و اهمیت کار است. به ویژه در میدان‎های غرب کارون ایران که بر عکس میدان‌های شرق کارون، از پیچیدگی‎های مخزنی بسیاری برخوردارند و پیمانکار باید ریسک فعالیت در چنین میدان‌هایی را تقبل کند. حال شاید سئوال کنید که چه عاملی می‎تواند به موفقیت در اجرای چنین فعالیت‎هایی بینجامد و من پاسخ می‎دهم: فناوری. بنابراین اصل دوم، ارزیابی دقیق پیمانکاران متقاضی و اطمینان از ارائه فناوری‎های روزآمد از سوی آنان است».

سرپرست طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی بر این باور است که با درنظر گرفتن این دو واقعیت (یعنی متکی نبودن به یک پیمانکار و ضرورت بهره‎مندی از توانمندی‎های شرکت‌های داخلی و خارجی در کنار هم و دوم، ضرورت بهره‎مندی از فناوری‎های نوین)، بهترین روش برای توسعه میدانی مانند آزادگان جنوبی، همکاری با شرکت‎های بین المللی درجه یک دنیاست؛ با این شرط که فضا برای ارتقا شرکت‌های داخلی و انتقال و بومی‎سازی فناوری‎ها در داخل کشور فراهم شود. دهقانی تاکید می‎کند: «باید از این فرصت برای انتقال فناوری و بروزرسانی مدیریت مخازن و توانمندسازی شرکت‎های داخلی استفاده کنیم تا خارجی‎ها تصور نکنند دستمان بسته است».

میدان آزادگان جنوبی از جمله میدان‎های مشترک نفتی ایران در غرب کارون است که در نزدیکی مرز عراق در ٨٠ کیلومتری غرب اهواز قرار دارد، این میدان با بیش از ٢٥ میلیون ذخیره نفت درجا یکی از بزرگترین و استراتژیک ترین میدان‎های نفتی کشور به شمار می‎رود.